„- Wiesz co? Męczą mnie już te święta. Kiedyś, będąc dzieckiem, czy młodą dziewczyną,
cieszyłam się ogromnie na myśl o zbliżającym się Bożym Narodzeniu. To był taki magiczny czas, kolędy, śnieg, prezenty, czas miłości i rodzinnych spotkań. Ale teraz coraz bardziej widzę, że z roku na rok niewiele z tego wszystkiego zostało, a może nigdy tego tak naprawdę nie było. Siadają wszyscy przy suto zastawionym stole, składają sobie górnolotne życzenia, ściskają się z udawaną życzliwością, by później w zaciszu własnych domów obrobić sobie nawzajem d… . Po co to wszystko? Bez sensu zupełnie…
– A jakie chciałabyś, żeby te święta były? – odezwał się głos po drugiej stronie laptopa.
– Jakie? Nie wiem. Prawie co roku Wigilia jest u rodziców w domu.
– No tak. Takie są zwykle. Ale jakich ty pragniesz?
Jakich ona pragnie? Zamyśliła się. Nigdy wcześniej nie rozważała opcji, że święta mogłyby być inne niż te, które znała od lat. Przecież to kilkudziesięcioletnia tradycja. Odkąd pamięta już na dwa dni przed Wigilią zaczynały się przygotowania: wędzenie mięs i kiełbas, peklowanie, marynowanie, robienie bigosu, smażenie ryb, pieczenia ciast i przygotowywanie innych potraw na świąteczny stół. W dniu Wigilii ubierano choinkę i choćby nie wiem jak każdego roku nie planowano, tak zawsze, ale to zawsze w dniu kolacji było wciąż było ogrom prac do zrobienia i nigdy z niczym nie mogło się zdążyć na czas. To oczywiście wiązało się z kupą nerwów i krzyków. No ale cóż. Tak przecież właśnie wyglądają święta. Przecież musi być kupa różnego rodzaju kotletów, kotlecików, szaszłyków i innych mięs plus 12 tradycyjnych potraw wigilijnych, a same się nie zrobią. Wyśmiewano zawsze osoby, które przygotowywały jedynie skromną ilość potraw na Wigilię. Idiotyzm! A co przez resztę dni jedli? Jedzenia powinno być tyle, by starczyło na kolejny tydzień, czasem aż do Sylwestra.
– No więc? – z zamyślenia wyrwał ją głos – Jakie miałyby być idealne święta?
– Hmm…, – nagle dało się zaważyć jak jej twarz promienieje i pojawia się uśmiech – Chciałabym, aby nie było tyle nerwów i krzyków przy ich przygotowywaniu. Większość robionych dań na święta i tak jest niepotrzebna, mogłoby być ich o połowę mniej. Chciałabym, aby w tle rozbrzmiewały kolędy, w domu pachniało choinką, a my, całą rodziną ubieralibyśmy wspólnie choinkę, żartując i śmiejąc się z różnych opowiastek i wspomnień. Nie byłoby tego napięcia i stresu, który co roku powoduje, że moja matka nie wie jak się nazywa. A potem w tej wyjątkowej atmosferze usiedlibyśmy do stołu wigilijnego. Tak sobie wyobrażam idealne święta.
– Brzmi wspaniale. Cudowny obraz świąt.
– No tak. Ale to nigdy nie nastąpi. Moja matka nie rozumie, że święta można spędzić inaczej, bez stresu, bez napięć, bez zgrzytów, bez miliona różnych faszerowanych i pieczonych mięs, w zamian za rozmowy chociażby przy kubku ciepłego kakao lub kawy delektując się świątecznym makowcem i piernikiem.
– Na to niestety nie masz wpływu. Ale masz wpływ, jak ty spędzisz te święta. Kiedyś byłaś dzieckiem, nie miałaś wyboru. Jednak teraz jesteś dorosła i masz możliwość podjęcia własnej decyzji.
– Własnej decyzji? To znaczy? – trudno było jej sobie wyobrazić, że rzeczywiście może podjąć własną decyzję, jeszcze trudniej, że decyzja ta mogłaby być inna niż zwykle.”
Kochani, zbliża się jeden z ważniejszych okresów w roku, czas Świąt Bożego Narodzenia. Kiedyś wiązał się on dla mnie z wyjątkową, niecodzienną atmosferą, prezentami i stołami uginającymi się od świątecznych smakołyków. Ale nie tylko, czas świąteczny to również były nerwy, krzyki i wyzwiska, kiedy jako dzieci zamiast zabierać się do porządków i obowiązków zajmowaliśmy się zabawą, to także stres i pośpiech, żeby zdążyć z wszystkim na czas, płacz dzieci, kiedy dostały lanie i płacz mojej matki, kiedy nie zdążyła wszystkiego przygotować i zamiast podziękowania otrzymała musztrujący, niemiły komentarz. To wszystko było nieodzowną częścią wigilijnych przygotowań przez 38 lat mojego życia. Nawet kiedy wyprowadziłam się już z domu rodzinnego, to przez bardzo długi czas nie wyobrażałam sobie spędzenia świąt poza nim. Atmosfera nigdy nie uległa zmianie. Zawsze dużo nerwów, dużo stresu, dużo pośpiechu, by w końcu zasiąść do wigilijnej kolacji dusząc jednocześnie w sobie negatywne emocje wywołane chwilę wcześniej przez pozostałych domowników. Z zaciśniętymi wargami, kręcącą się łzą w oku składane były życzenia miłości, radości i szczęścia. A potem spożywanie posiłku, rozmowy i prezenty.
I tak było co roku.
Aż w końcu nastąpił taki czas, kiedy zaczęłam przyglądać się temu wszystkiemu zadając sobie pytanie, czym tak właściwie te święta są? Co one znaczą? Jak chciałaby, aby postrzegało je moje dziecko? Jakie wartości miałyby z nich płynąć? Gdzie podziała się nadzieja i oczekiwania, z jakimi się one wiązały, kiedy byłam dzieckiem? Gdzie jest szczerość składanych życzeń?
Z każdym rokiem coraz mniej uwagi przywiązywano do atmosfery, coraz więcej do „musi być barszcz, musi być ryba, muszą być pierogi”, „musisz zrobić to, musisz zrobić tamto”, tak jakby Duch Świąt zupełnie nie miał znaczenia, tak jakby atmosferę tworzyła ilość wystawionych dań na stół, a nie relacje ludzi do niego zasiadających. I tak oto zbliżają się kolejne święta Bożego Narodzenia. Kolejne, ale zupełnie inne, bo w te święta odchodzę utartych reguł i narzuconych sztywno zasad. W te święta stawiam na relację z bliskimi mi osobami i na relację z samą sobą. Święta, gdzie celem jest nie godzinne obżeranie się, często na siłę, przy uginającym się od jedzenia stole, a wsłuchanie się w siebie, w swoje potrzeby i potrzeby moich najbliższych. Ile w tym będzie z polskiej tradycji? Myślę, że całkiem sporo, bo wezmę z niej wszystko co zgodne ze mną, ale oprócz tego będzie też coś nowego: będą rozmowy, kolędy, radość, spokój, życzliwość, miłość i brak pośpiechu. Kiedy w życiu wartością stają się ludzie a nie dobra materialne, wszystko ulega zmianie.
Co w tych świętach będzie wasze, a co narzucone?
Jakich świąt pragniecie najbardziej na świecie?
Jakie powinny one być, byście poczuli radość i szczęście w sercu?
Na zmianę decyzji nigdy nie jest za późno.
Cudownych, Radosnych Świąt w zgodzie z sobą, tego Wam życzę z całego serca.
A na koniec… pewna opowieść. Bo święta i przygotowania do świąt wiążą się również z pewną staropolską tradycją. W opowieści tej każdy odnajdzie, co dla niego ważne.
„Pewnego dnia (…) doświadczony zakonnik i reprezentant rady ekumenicznej podróżował promem do Szwecji, na morzu rozpoczął się wiosenny sztorm. Zakonnik zmierzał do protestanckiej gminy Svenska Kyrke – Kościoła szwedzkiego na dalekiej północy, w której funkcjonowała mała, protestancka społeczność zakonna. Miał tam spędzać święta wielkanocne i zbierać materiały do publikacji poświęconej chrześcijańskim wspólnotom zakonnym. Źle znosił sztorm, więc postanowił zamknąć się w kajucie i przespać. Wziął lek nasenny, który wraz z aviomarinem łykniętym wcześniej uśpił go niemal natychmiast. I wtedy przyśnił mu się bardzo realistyczny sen. Śnił o malutkich prosiętach. Miał wrażenie, że jest jednym z nich, a jednak czuł wszystkie swoje ludzkie zmysły, zachowywał się̨ po ludzku i miał nawet jakby własne ciało, jednak porozumiewał się̨ z prosiętami ich językiem. Znajdował się̨ w wielkim pomieszczeniu. Panowało przejmujące zimno i niemal zupełna ciemność. Prosięta nie spały. W kojcu wyczuwał napięcie i strach. Prosięta, które stały wokół, były już podrostkami. Wtedy zauważył, że jest w mniejszym boksie oddzielony kratą od nich. W ciasnej klatce był sam. Przy najmniejszym ruchu druty nieprzyjemnie wbijały mu się̨ w ciało. Bolały go nogi, lecz nie mógł się̨ położyć, kojec był zbyt ciasny. Jedyne ciepło docierało od ciał innych prosiąt, lecz i tak nie zmniejszało przejmującego zimna, które biło od betonowej posadzki. Wszędzie panował nieznośny fetor odchodów, krwi, wilgoci, strachu i cierpienia. Wokół znajdowały się̨ inne, większe lub mniejsze kojce oraz boksy. To było gigantyczne więzienie, wielki chlew, a w nim stłoczone setki świń, prosiąt i warchlaków. Wszystkie porozdzielane według płci, wieku, wielkości. Z tyłu słychać było kwik i rozpacz warchlaków oderwanych od matki i gdzieś z oddali głos maciory, która dodawała im otuchy. Starsze prosięta szeptem, z trwogą powtarzały: „Człowiek przyjdzie i uderzy, człowiek przyjdzie i uderzy”, a inne: „Człowiek nakarmi, człowiek nakarmi i minie nasz głód”. Wtedy chrząknął stary wielki knur: „Człowiek przyjdzie i was zabije. Jestem tu już bardzo długo i zawsze tak jest, człowiek przychodzi i zabija. Na wiosnę zabija najwięcej. Na wiosnę zabija nawet najmniejsze warchlaki”. Rozległ się̨ przeraźliwy pisk setek przerażonych ryjków. A wtedy knur dodał: „Mnie też pewnego dnia zabije, tak powiedział stary knur przede mną, jemu zaś powiedział poprzedni, którego też zabili. Jutro jednak zabije tylko tego, który siedzi w ciasnej klatce”.
Zakonnik zbudził się̨ oblany zimnym potem. Przez dwa dni, w czasie podroży pociągiem na północ, nie zmrużył oka. Na początku przypisywał sen wpływowi lekarstwa, uzasadniał go sztormem, chorobą morską i własnym zmęczeniem. Zazwyczaj nie pamiętał snów, a jeśli, to tylko fragmenty, bezsensowne urywki. Całe życie był pragmatykiem, realistą w zakonnej sukience. Jego zgromadzenie miało charakter misyjny, etos pracy nastawionej na konkretne wyniki był silnie zaznaczony w duchowości zakonnej. Jednak po serdecznym powitaniu w gminie protestanckiej po nabożeństwach Wielkiego Piątku zasnął zmęczony. Tej nocy przyśnił mu się kolejny sen. Tym razem szedł drogą do wiejskiego kościołka w rodzinnej wsi. Jako zupełnie naturalne odebrał wrażenie, że porusza się bardzo nisko przy ziemi. Spostrzegł w oddali psa i to go zastanowiło, najpierw go poczuł węchem, a dopiero potem zobaczył. Przy drzwiach kościoła siedział ich stary pies Morus. Wtedy przypomniał sobie, że kiedy był małym chłopcem jego ukochany, siwy ze starości, Morus, pewnego dnia zginał. Brat mu powiedział, że Morus pewnie uciekł do lasu. Chodził przez wiele dni i wołał w lesie swego ulubieńca, ale bez skutku. Tym bardziej ucieszył się̨, że widzi swego przyjaciela na progu kościoła. Uświadomił sobie jednak, że od czasu dzieciństwa minęło wiele lat. Wówczas Morus odezwał się̨, a zakonnik ze zdumieniem spostrzegł, że rozumie psią mowę. „Uciekaj, bo człowiek cię zabije, tak jak mnie zabił wiele lat temu, gdy przestałem być mu potrzebny, szybko uciekaj”. Kiedy Morus odwrócił łeb i odbiegł, zakonnik spostrzegł wielką ranę na jego głowie, jakby ktoś zadał mu cios siekierą. W szybie drzwi kościelnych odbił się jego własny wizerunek. Był psem – jak Morus. *
Po przebudzeniu natychmiast otworzył Żywoty Świętych i odnalazł właściwy akapit.
* MORE Sir THOMAS, Morus, święty (1478–1535), angielski mąż̇ stanu i pisarz polityczny; 1935 kanonizowany; 1529–32 Lord Kanclerz Anglii; humanista, jeden z gł. reprezentantów idei odrodzenia; autor Utopii (wyd. łac. 1516, ang. 1551, pol. 1947), w której przedstawił obraz idealnego państwa i systemu społecznego (od tytułu dzieła More’a, będącego zarazem nazwą opisanej w nim krainy, zaczęto nazywać́ inne podobne projekty utopijnymi); po ogłoszeniu się̨ przez Henry- ka VIII Tudora zwierzchnikiem Kościoła w Anglii, More ustąpił z urzędu kanclerza, a następnie odmówił uznania króla za głowę Kościoła w Anglii, co spowodowało oskarżenie go o zdradę̨ stanu i osadzenie w więzieniu; pozostawił pisane w tamtym czasie listy, rozważania, modlitwy (pol. wybór Pisma więzienne 1985); skazany na karę śmierci, stracony.
Przeczytał krótką notatkę biograficzną i zadzwonił do brata w Polsce. Była Wielka Sobota. Ten długo milczał w słuchawce. Autorytet brata zakonnika, który pracował w Watykanie u boku Ojca Świętego nie pozwoliły mu dalej milczeć.
„Tak, zabiłem Morusa – wyznał – bo był już za stary. Ojciec mi kazał.”
„Czy inne psy w naszym domu także ginęły w ten sposób?” – spytał zakonnik. Brat przytaknął jedynie mruknięciem.
„Czy do tej pory tak postępujesz, bracie?” Tym razem cisza była jeszcze dłuższa.
„Przecież̇ to tylko zwierzęta. W gospodarstwie potrzeba młodego psa, żeby pilnował dobytku, a stary pies sobie nie radzi, choruje. Wiesz dobrze, jak to jest. Zabijam też prosiaki i cielaki, i kurczaki, i kaczki, wszystko, co hoduję w gospodarstwie. Ojcowie z twojego zgromadzenia w każde święta zapraszają̨ mnie na świniobicie”. Wtedy zakonnik pomyślał, że logika brata była nieodparta. Jeśli zabija się jedno zwierzę na pokarm, można zabić drugie, gdy przestaje być użyteczne. Gdyby sawinie potrafiły pilnować obejścia, a psy były w Polsce zjadane w postaci kotletów, zmieniłaby się̨ tylko kolejność rzezi i czas życia zwierząt. Powiedział do słuchawki:
„To nie twoja wina, bracie” i rozłączył rozmowę. Przez chwilę sam obwiniał się̨ za małoduszność wobec brata, że nie złożył życzeń, że nie wyjaśnił, że nie powiedział: „Nie rób tego więcej”.
W bibliotece zgromadzenia znalazł „Utopię” Tomasza Morusa w wersji oryginalnej i jeszcze tego samego dnia przeczytał, cały czas myśląc o przypadkowej zbieżności wiejskiego, psiego przezwiska ze świętym. Wtedy przypomniał sobie, że psy, gdy był dzieckiem, zawsze nosiły imiona katolickich męczenników. Maksym, jak święty Maksymilian; Bartek jak święty Bartłomiej, Beket jak Thomas Becket. Miał wrażenie, że zaraz zwariuje, że takie analogie to głupota, herezja. Wreszcie poszedł modlić́ się̨ do kaplicy – żarliwie, długo, samotnie.
I gdy tak skupiony zaznał ukojenia, wyciszył się̨ i przeżycia ostatnich dni odsunął od siebie, uznając je za efekt długiej podroży, wtedy odniósł wrażenie, że ktoś́ mu się̨ przygląda. Podniósł wzrok i w półmroku dostrzegł wielkiego pręgowanego kota, który siedział metr dalej, pod krzyżem, i wpatrywał się̨ w niego. Rozejrzał się̨. Drzwi kaplicy były zamknięte. Nikt od wielu minut tu nie wchodził. Wcześniej w całym domu zgromadzenia nie widział żadnego kota. Kiedy spokój prysnął i znowu zaczęły powracać́ dziwaczne skojarzenia, przed którymi zakonnik się̨ bronił, między łapami kota i kolanami zakonnika, powolnym krokiem, przemaszerowała mysz. Obaj z kotem powiedli wzrokiem w ślad za myszą̨, po czym kot wstał, odszedł w drugą stronę̨ i zniknął. Żaden z członków wspólnoty nigdy o pręgowanym kocie nie słyszał. Pytani, patrzyli na swego przyjaciela z Polski z wyraźnym zdziwieniem i niedowierzaniem, gdyż̇ dom wspólnoty stał na odludziu. Do najbliższej osady było dwanaście kilometrów. A zatem znowu śnił, lecz tym razem śnił na jawie, w modlitwie?
Świątecznym rankiem zakonnik doszedł do wniosku, że jeśli będzie szukał „obiektywnej prawdy”, to dotrze na manowce albo zwariuje. Wiedział też doskonale, że nie chce zignorować tego, co mu się̨ przydarzyło. Dlatego postanowił zapytać́ siebie: „co to dla mnie znaczy”, czyli zapytać́ własnej intuicji i poczekać́.
W dwa tygodnie później na promie do Polski spostrzegł kobietę̨, która podróżowała z kotem w klatce, o identycznym pręgowanym futerku jak ten z kaplicy. Nawet się̨ nie zdziwił tym widokiem. Wydał mu się̨ całkowicie konsekwentny, wręcz spodziewany. Zaczął się̨ z zaciekawieniem przyglądać́ sobie i sytuacji. Kobieta usiadła na fotelu obok zakonnika na zakrytym tarasie widokowym. Otworzyła klatkę i wtedy kot, niemal identycznie jak w kaplicy, zaczął się̨ przyglądać́ zakonnikowi.
– Lubi pan zwierzęta? – spytała nieznajoma, przyglądając się̨ wraz z kotem zakonnikowi, który był ubrany dla wygody „po cywilnemu”.
– Tak, chyba tak, chociaż świadomie nad moim stosunkiem do zwierząt zacząłem się̨ zastanawiać́ właściwie kilka dni temu.
– To jest Sebastian, polubił pana – powiedziała kobieta, a tymczasem zakonnik rozpoznał kolejne imię męczennika nadane zwierzakowi.
– Dokąd Sebastian podróżuje?
– Do Warszawy, w bardzo ważnej sprawie, na sympozjum naukowe. – Reakcją zakonnika była jedynie zdziwiona mina, dlatego kobieta wyjaśniała dalej:
– Sebastian realizuje swoją misję, a ja przy okazji także własną. Oboje występujemy na całym świecie na seminariach i spotkaniach poświęconych obronie praw zwierząt. Pewnie jak wielu osobom, które po raz pierwszy słyszą̨ o tej idei, sprawa wyda się̨ panu niegodna uwagi. Zwłaszcza w dobie wojen, głodu i niesprawiedliwości, z powodu, których cierpią̨ ludzie. My jednak – tu spojrzała na Sebastiana – uważamy, że jeśli ludzie w dalszym ciągu będą obojętni na los zwierząt, to nie zdobędą się nigdy na troskliwość wobec swoich bliźnich. Zakonnik słuchał z uwagą, wreszcie spytał:
– Na czym polega misja Sebastiana?
– Rokrocznie miliardy zwierząt składane są̨ w ofierze ludziom jako pokarm, surowiec i wreszcie jako żywy materiał do testów i badań. Przeżywają̨ ogromne katusze i męczarnie, zanim łaskawa ręka człowieka ostatecznie odbierze im życie. Czasami jednak ich życie w męczarniach jest przedłużane w nieskończoność, gdy jakiś́ zespół badawczy, ma zamiar przez wiele dni wyciągać́ wnioski z ich cierpienia. Sebastian jest jednym ze stu pięćdziesięciu szwedzkich kotów, które zostały dobrowolnie przekazane przez laboratoria badawcze członkom naszego stowarzyszenia. Uzyskał wolność́. Niektóre zespoły, które hodowały koty na cele badawcze, pod wpływem naszych działań́ zrezygnowały z tego rodzaju testów, na rzecz metod humanitarnych. W wyniku eksperymentów Sebastian nie ma ogona, stracił też prawie zupełnie wzrok. Setki razy był nakłuwany i podłączany do elektrod – zakonnik raz jeszcze przywołał obraz świętego Sebastiana przebitego strzałami – jednak jest tak wspaniałomyślny, że pomimo tego, co go spotkało, potrafił obdarzyć́ miłością̨ i szacunkiem istotę̨ ludzką. A teraz, wraz ze mną, opowiada o swojej historii i o losie innych zwierząt, w nadziei, że skruszy bezduszne serca ludzi w różnych krajach. Pierwszy raz jedziemy do Polski.
Od tamtej pory zakonnik naraził się̨ już na kilka upomnień od swoich przełożonych, gdyż̇ zaczął aktywnie działać́ w stowarzyszeniach obrony praw zwierząt na całym świecie, głosząc, że interpretacja katolicka słów Jahwe: „Czyńcie sobie Ziemię poddaną” jest błędna. Również̇ jego teza o franciszkańskiej zgodności z ideami buddyzmu wywołała ostrą krytykę̨. Jednak jako zasłużony, utytułowany i doświadczony zakonnik mógł sobie pozwolić́ na nadwerężenie ślubu posłuszeństwa i postawienie generałowi zakonu ultimatum: „albo dadzą mu spokój i on będzie robił swoje w sprawie zwierząt w taki sposób, jaki uzna za stosowne, albo występuje z zakonu”. Uznano, że lepiej mieć go w zakonie, przyznając mu dużą autonomię, niż̇ jego upór i determinację w sprawie zwierząt mieć przeciwko sobie, czyli przeciwko Kościołowi.”
Fragment z książki Macieja Bennewicza „Coaching czyli Restauracja Osobowości”
„Było sobie kiedyś dwóch ciężko chorych mężczyzn, którzy dzielili niewielki pokoik w pewnym szpitalu.
